Hạ huyệt là một trong những nghi lễ quan trọng trong tang lễ của người Việt. Đây không chỉ là nghi thức tiễn biệt người thân ra đi mà còn thể hiện mong muốn họ được yên nghỉ nơi chín suối. Trong bài viết sau đây, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu hạ huyệt là gì và những điều cần biết về nghi thức này.
Hạ huyệt là gì?
Hạ huyệt là nghi lễ cuối cùng trong một tang lễ truyền thống của người Việt. Đây là khoảng khắc vô cùng trang trọng để tiễn biệt người thân về nơi chín suối. Trong nghi lễ này, quan tài hoặc tiều hài cốt sẽ được hạ xuống huyệt mộ đã được đào sẵn, sau đó lấp đất lên.
Vị trí được lựa chọn để làm nơi hạ huyệt cần được lựa chọn kỹ lưỡng và đảm bảo yếu tố phong thủy để mong cầu sự bình an, yên nghỉ cho người thân nơi chín suối.
Nếu gia đình lựa chọn hỏa táng thì có thể thực hiện hạ huyệt ngay vào khu lăng mộ của dòng tộc để thuận tiện cho việc thờ cúng. Còn nếu gia đình lựa chọn chôn cất như truyền thống thì sau 4-7 năm sau sẽ thực hiện bốc mộ và chuyển các cụ đến khu vực thờ cúng của gia đình, dòng tộc.
Nguồn gốc của nghi lễ hạ huyệt
Nghi thức hạ huyệt đã xuất hiện từ hàng nghìn năm trước, bắt rễ sâu trong văn hóa tang lễ của người Á Đông, đặc biệt là tại Việt Nam. Từ lâu, người Việt luôn tin rằng cái chết không phải là dấu chấm hết, mà chỉ là hành trình chuyển sang một thế giới khác – nơi linh hồn người mất tiếp tục tồn tại trong một dạng thức khác, vô hình nhưng luôn hiện diện trong đời sống tâm linh.
Trong quan niệm dân gian, việc chăm sóc mộ phần là cách con cháu thể hiện đạo hiếu, duy trì mối liên hệ thiêng liêng với tổ tiên. Nghi thức hạ huyệt không chỉ là bước chuyển giao thể xác vào lòng đất, mà còn là nghi lễ tiễn biệt, thể hiện lòng thành kính và lời hứa gìn giữ sự bình yên cho linh hồn người đã khuất.
Phong tục hạ huyệt chịu tác động sâu sắc từ ba nền tảng lớn trong tín ngưỡng phương Đông: Đạo giáo, Nho giáo và Phật giáo.
- Đạo giáo đề cao yếu tố phong thủy trong chọn huyệt mộ, tin rằng địa thế tốt sẽ giúp linh hồn được siêu thoát.
- Nho giáo nhấn mạnh lòng hiếu thảo, thể hiện qua nghi thức mai táng trang nghiêm, đúng phép tắc.
- Phật giáo lại hướng đến sự giải thoát linh hồn, cầu cho người mất sớm đầu thai vào kiếp sau tốt đẹp hơn.
Sự giao thoa giữa ba hệ tư tưởng này tạo nên một nghi lễ hạ huyệt vừa mang tính tâm linh sâu sắc, vừa thể hiện nét đẹp đạo đức truyền thống của người Việt.
Sau khi hoàn tất nghi thức hạ huyệt, phần lớn các gia đình sẽ tiếp tục duy trì phong tục bốc mộ sau một thời gian nhất định, thường từ 4 đến 7 năm. Đây là bước tiếp theo trong quá trình mai táng truyền thống. Việc này không chỉ nhằm chăm sóc phần mộ tốt hơn, mà còn là cách thể hiện lòng biết ơn, sự tưởng nhớ và mong muốn tổ tiên luôn phù hộ độ trì cho hậu duệ.
Ý nghĩa của nghi thức hạ huyệt người đã khuất
Trong quá trình tiến hành lễ hạ huyệt, mỗi hành động đều được thực hiện hết sức trang nghiêm và cẩn thận. Đây không chỉ là khoảnh khắc chia ly cuối cùng giữa người sống và người mất, mà còn mang theo nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc về tâm linh, văn hóa và đạo đức truyền thống.
Ý nghĩa tâm linh
Trong đời sống tâm linh của người Việt, hạ huyệt được xem là thời khắc chuyển giao quan trọng, tiễn đưa linh hồn người đã khuất sang một thế giới khác, nơi họ có thể tiếp tục “sống” theo một cách bình an hơn. Đây cũng là lời tiễn biệt trọn vẹn của người thân, với mong muốn người mất được thanh thản, nhẹ nhàng rời khỏi cõi tạm. Nếu thực hiện đúng nghi thức và đầy đủ lễ nghi, gia đình tin rằng có thể tránh được điều xui rủi, giữ lại vận khí tốt và mang đến sự yên ổn cho người ở lại.
Ý nghĩa trong văn hóa và phong tục truyền thống
Hạ huyệt không chỉ là một bước trong quy trình mai táng, mà còn là cách con cháu thể hiện lòng biết ơn sâu sắc với người đã khuất. Việc tận tay tiễn đưa người thân về nơi an nghỉ cuối cùng thể hiện rõ nét tinh thần hiếu đạo, tôn trọng và ghi nhớ công lao tổ tiên. Qua đó, gia đình duy trì và phát huy những nét đẹp trong văn hóa ứng xử, giữ gìn phong tục, tập quán của dòng tộc và cộng đồng làng quê.
Ý nghĩa phong thủy
Theo quan niệm phong thủy, vị trí và cách thức hạ huyệt có thể ảnh hưởng đến vận mệnh của cả gia đình. Một huyệt mộ được đặt đúng hướng, đúng thế đất không chỉ giúp linh hồn người mất yên nghỉ mà còn thu hút nguồn sinh khí tích cực, mang lại tài lộc, may mắn và sự thuận lợi cho thế hệ tương lai. Vì vậy, việc lựa chọn địa điểm và tiến hành nghi thức hạ huyệt thường được các gia đình cân nhắc kỹ càng, có khi còn mời thầy phong thủy đến xem ngày, xem hướng.
Ý nghĩa nhân văn
Không chỉ mang giá trị tâm linh, lễ hạ huyệt còn là dịp để mọi người trong gia đình quây quần bên nhau, cùng san sẻ nỗi đau mất mát. Mỗi người một tay, cùng nhau lo liệu hậu sự chính là sự kết nối đầy nhân văn giữa các thế hệ. Qua đó, mọi người không chỉ thể hiện tình cảm với người đã khuất, mà còn lan tỏa yêu thương, tạo sự gắn bó giữa những người đang sống. Đây là sợi dây vô hình gắn kết các thành viên trong gia đình, giúp họ thêm tin tưởng vào sự thanh thản của người thân nơi cõi vĩnh hằng.
Lưu ý khi làm lễ hạ huyệt cho người đã khuất
Trong phong tục tang lễ truyền thống của người Việt, có nhiều điều cần phải kiêng kỵ nhằm bày tỏ lòng thành kính đối với người đã mất và tránh ảnh hưởng tiêu cực đến vận khí của gia đình. Dưới đây là những điều quan trọng cần lưu ý, bạn nên ghi nhớ khi tham gia hoặc tổ chức lễ tiễn đưa người thân về nơi an nghỉ cuối cùng.
Di chuyển linh cữu phải thật chậm rãi và nhẹ nhàng
Trong lúc đưa linh cữu, việc khiêng hay di chuyển cần được thực hiện với sự nhẹ nhàng, từ tốn. Người ta tin rằng, điều này sẽ giúp người đã khuất có một “giấc ngủ ngàn thu” bình yên, tránh làm xáo trộn linh hồn trong khoảnh khắc rời xa dương thế.
Không nên quay đầu nhìn lại khi rời nghĩa trang
Sau khi hạ huyệt xong và rời khỏi nơi an táng, mọi người nên đi thẳng về nhà, tuyệt đối không quay đầu lại. Theo quan niệm dân gian, hành động ngoái nhìn sẽ khiến linh hồn người mất quyến luyến, khó lòng siêu thoát, đồng thời cũng ảnh hưởng đến sinh khí của người còn sống.
Tránh để chó, mèo đến gần linh cữu
Vào thời điểm linh thiêng như lễ tang, không nên để chó mèo lại gần thi thể hoặc quan tài. Dân gian cho rằng, nếu động vật nhảy qua linh cữu, có thể gây ra hiện tượng “quỷ nhập tràng” – tức là thi thể có những cử động bất thường khiến gia đình lo lắng. Ngoài ra, tránh để nước mắt nhỏ vào quan tài, điều này tượng trưng cho sự níu kéo, không nỡ rời xa, ảnh hưởng đến hành trình siêu thoát.
Không sử dụng lại đồ dùng của người đã mất
Tất cả vật dụng cá nhân của người đã khuất – từ quần áo, chăn màn, gối đến các vật dụng hằng ngày – nên được đốt hoặc chôn theo người mất. Không nên giữ lại hay sử dụng lại cho người đang sống vì dễ mang theo âm khí, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe và tinh thần của người sử dụng.
Cần xem tuổi và giờ trước khi hạ huyệt
Trước khi tiến hành lễ hạ huyệt, việc xem giờ tốt và xét tuổi của người thân trong gia đình là điều không thể bỏ qua. Nếu ai đó phạm tuổi kỵ (tức xung tuổi với người mất), tốt nhất nên tránh tham gia trực tiếp nghi thức để hạn chế rủi ro về sau. Giờ hạ huyệt cũng cần được chọn kỹ càng để tránh phạm vào những khung giờ xấu, giúp quá trình tiễn đưa diễn ra suôn sẻ và an lành.
Ăn mặc trang nghiêm, tránh màu sắc sặc sỡ
Trong lễ tang, mọi người nên lựa chọn trang phục có màu trầm như đen, trắng, xám hoặc xanh đen. Những màu sắc lòe loẹt như đỏ, hồng, cam nên tuyệt đối tránh vì được xem là không phù hợp với không khí u buồn và tôn nghiêm của buổi lễ.
Tôn trọng nghi thức, tránh đùa giỡn hay nói chuyện ồn ào
Toàn bộ lễ tang nên diễn ra trong không khí trang nghiêm, thành kính. Người tham dự cần giữ sự nghiêm túc, không cười nói to tiếng, đùa cợt hay có những hành vi bất kính. Sự thành tâm không chỉ thể hiện lòng kính trọng đối với người đã khuất, mà còn là cách giữ gìn lễ nghi truyền thống của dân tộc.
Không chụp ảnh tùy tiện và nên xông vỏ bưởi khi về nhà
Trừ khi có sự cho phép từ gia chủ, bạn không nên tự ý chụp ảnh trong đám tang, đặc biệt là gần linh cữu hay lúc hạ huyệt. Ngoài ra, sau khi từ nghĩa trang trở về, nhiều người có thói quen đốt vỏ bưởi, lá dứa hoặc hương trầm để xua tan âm khí, giúp cơ thể cảm thấy nhẹ nhàng, thanh thản và tránh bị ảnh hưởng bởi năng lượng tiêu cực.
Trên đây chúng tôi vừa chia sẻ với các bạn về nghi lễ hạ huyệt tiễn đưa người đã mất về nơi chín suối. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích để từ đó thực hiện nghiêm túc và chuẩn bị chu đáo cho khoảng khắc tiễn biệt đầy cảm xúc này.
